بررسی رابطه تن و سوبژکتیویته در آثار نقاشی معاصر ایران (دهه 70 تا کنون)

تحقیق حاضر درصدد برآمد تا رابطه تن و سوبژکتیویته را در آثار نقاشی معاصر ایران بررسی کند. از همینرو دهه 70 و پس از آن را به عنوان دورهای که نقش مهمی در محوری شدن بحث بدن در عرصه های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و هنری ایفا کرده است، برگزیدیم. چارچوب تئوریک این پژوهش، بر مبنای نظریههای فرهنگ مصرفی و ایماژ بدنی (فدرستون)، گروتسک (باختین)، نظریه امر قهرمانی و زندگی روزمره (فدرستون) و تن انضباطی، و بیمار (فوکو) شکل گرفته است. برای فهم دقیق نقاشیها از روش نشانهشناسی تئو ونلیوون و گونترکرس استفاده کردیم که از بنیانگذاران روش نشانهشناسی اجتماعی هستند. این روش، با بازاندیشی در آراء سوسور، رابطه میان دال و مدلول را رابطهای انگیخته میداند و بر فرهنگ به عنوان عامل اصلی تولید معنا تأکید دارد. به منظور تحلیل آثار، دهه70 و پس از آن را به سه دوره، (76-70)، (82-76)، (82 تا کنون) و آثار نقاشان را به 6 گروه تن جنسی، تن انضباطی، تن بیمار، تن گروتسک و تن قهرمانی و نارضایتی بدنی تقسیم کردیم. که در هر گروه به طور میانگین چهار اثر مورد بررسی قرار گرفت. دیدیم که چگونه گفتمانهای مختلفی چون گفتمان محافظه¬کار و گفتمان اصلاح طلب در برساخت تن قهرمانی، جنسی، انضباطی و سوژههای قهرمان، جنسی، انضباطی و ... نقش داشتهاند. گفتمان نقاشان نیز تحت تأثیر گفتمانهای مسلط هر دوره با استراتژیهایی چون برجستهسازی و غیریتسازی، حذف، نقش و طبقه¬بندی سعی در بازنمایی وجوه معیار این سوژهها داشتهاند. همچنین این نقاشان با استفاده از این استراتژیها بر تنانگی سوژهها تاکید کرده و دغدغهها و معضلات اجتماعی را با تأکید بر تنها بازنمایی کردهاند. آنچه در این آثار مشاهده شد، حاکی از رویکرد انتقادی نقاشان به ابژه شدن تن ها و ابژه شدن سوژهها دارد. به عبارتی دیگر، آثار مورد بررسی دلالت بر وجود نوعی پادگفتمان در عرصه نقاشی دارند که در مقابل گفتمان رسمی و مسلط فضای اجتماعی و سیاسی جامعه با دال محوری بدن مقاومت می¬کنند.